Abbas Coşar
Yeminli Mali Müşavir
Bir Bağımsız Denetim
a.cosar@birdenetim.com

Döviz Kullanımına Yasak Mı Geliyor?

Amerika Birleşik Devletleri tarih, kültür, ekonomi ve siyaset vs tüm boyutlarıyla küresel bir güçtür. Yeni ABD yönetiminin ekonomik yaptırım kozunu agresif kullandığı hususunda herkes hemfikir. Meksika, Kuzey Kore, Ortadoğu ve son olarak Çin’i çelik sonrasında Rusya’yı alüminyum silahıyla vurmaya başladı. Beyaz Saray bu yaptırım ve hamlelerinde pek de yavaşlayacağa benzemiyor.

Yaptırımlar ve hamlelerle sıkışan bölgesel güçler ise yeni parasal ve ekonomik ağların yapıların arayışına girmiş görünmektedir. Bölgesel entegrasyon sürecinde ise Afrika entegrasyonu ve Avrasya entegrasyonu öne çıkmaktadır.

Bu bağlamda son günlerde medyaya da yansıdığı üzere; Uluslararası Avrasya Hareketi’nin bayraktarı olan filozof Aleksandr Dugin DÜNYA'ya çarpıcı açıklamalarda bulundu. Uluslararası İşbirliği Platformu ve (UİP) Antalya Büyükşehir Belediyesi işbirliği ile düzenlenen, ‘Yükselen Avrasya'da Türkiye-Rusya İlişkilerinin Geleceği Antalya Zirvesi’ne katılan Dugin, "Türkiye, Rusya ve İran üçü bir araya gelerek Avrasya para birimine geçmeli" dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Avrasya para birimi projesinin yakın bir zamanda hayata geçebileceğini düşünüyorum. Kazakistan çok kutuplu para birimi vizyonunu duyurdu. Avrasya, İslami para birimi gibi konular görüşülüyor. Çin cephesinde "altın yuan" projesi mevcut. Petrol, ve doğalgaz ticaretinde ABD doları kullanımından vazgeçmek zorundayız. Rusya, İran ve Türkiye ABD'deki altınlarını çekerek yeni bir para birimi oluşturmalı. Bunun yakın bir gelecekte fizibil olacağını düşünüyorum. Ben bir jeopolitikçiyim. Fakat kesin tarih vermem.” Dedi…

Dövizle ilgili sınırlamalar ve uygulamaların batı ile tamamen parasal entegrasyonun kopması anlamına gelecek bir beklenti ve piyasa kaygılarını artıran bir aşamaya gelmesine sebep olan kararların kısa bir öyküsünü isterseniz bir hatırlamaya çalışalım.

5 Ocak 2018 tarihli ve 30312 sayılı Resmi Gazete’de; 2018/11185 sayılı “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar” ile buna ilişkin “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/46)” yayımlandı.

02/05/2018 tarihinde yani 1 hafta sonra Mayısta yürürlüğe girecek olan bu Karar ile yapılan düzenlemeler özetle aşağıdaki gibidir…

Bakanlar Kurulu Kararı…

KOBİ’lere Getirilen Kısıtlamalar…

Karara göre, 02/05/2018 tarihi itibariyle döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışından veya yurt içinden döviz kredisi kullanamayacaktır.

Burada döviz gelirinden kasıt ise şu şekilde ifade edilmiştir: "İlgili mevzuat ile belirlenen ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerden elde edilen gelirleri,".

Ancak Kararda sayılan ve aşağıda yer verilen hallerde döviz geliri şartı aranmayacaktır.  

Bu şartlardan öne çıkan husus ise, söz konusu kısıtlamanın, kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye’de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredilerini kapsamamasıdır.

Burada kredi bakiyesinden kasıt ise şu şekilde ifade edilmiştir: "Yurt içinden ve yurt dışından temin edilen nakit döviz kredisi borçlarının geri ödemesi yapılmamış toplamını,”

Döviz Geliri Şartı Aranmayacak Haller Nelerdir?

1.Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye’de yerleşik fınansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri.

2.Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye’de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredileri.

3.Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz kredileri ile 24/12/2007 tarihli ve 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17 nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) finansmanı için kullanılacak döviz kredileri.

4.Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya Savunma Sanayii Müsteşarlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

5.Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek projeleri yürütmekle görevli olan Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

6.İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla, son üç malî yılda döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları döviz kredileri.

7.Bakanlıkça belirlenecek esaslar dâhilinde Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri. 

Düzenlenen Tebliğ

Diğer taraftan 32 Sayılı Karar’a ilişkin tebliğde değişiklikler yapan 2018-32/46 numaralı Tebliğ de aynı tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu tebliğ ile aşağıdaki düzenlemelr yapılmıştı.

- Türkiye’de yerleşik kişilerin, kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araçları yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla almaları ve satmaları serbesttir.

- Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt içi ve yurt dışından temin edilen döviz kredilerinde;

a) Kullanım tarihinde, krediyi kullananın kredi bakiyesinin 15 milyon ABD Dolarının altında olması durumunda, kullanılmak istenen kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyesi toplamı son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aşamaz.

b) Kredi bakiyesi 15 milyon ABD Dolarının altında olan Türkiye’de yerleşik kişilerin döviz kredisi kullanım talepleri sırasında son üç mali yıla ilişkin döviz gelirlerini mali müşavirler tarafından onaylanmış belgelerle tevsik etmeleri zorunludur.

c) Kredi bakiyesinin son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda yurt içinde bankalardan (serbest bölge şubeleri dâhil), finansal kiralama şirketlerinden, faktoring şirketlerinden ve finansman şirketlerinden kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağırılır veya Türk Lirası krediye dönüştürülür.

ç) Kredi bakiyesinin son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda bankaların, finansal kiralama şirketlerinin, faktoring şirketlerinin ve finansman şirketlerinin yurt dışındaki şubeleri (bankaların off-shore şubeleri dâhil, serbest bölge şubeleri hariç) tarafından kullandırılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağırılır veya Türk Lirası krediye dönüştürülür.”

-Bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri birbirlerine, ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde doğrudan veya uluslararası sendikasyona katılım yoluyla, vade sınırı bulunmaksızın döviz kredisi açabilirler.”

Büyük Boy İşletmelere Getirilen Kısıtlamalar…

17 Şubat 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve aynı gün yürürlüğe giren “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile büyük boy işletmeler olarak adlandırılabilecek, 15 milyon ABD Doları ve üzerinde döviz kredisi bulunan firmalar için bazı düzenlemeler yapılmıştır.

-Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından oluşturulan ve www.tcmbveri.gov.tr internet sitesindeki sisteminde bulunacak “veri formu” ile talep edilen bilgileri, açıklama formuna uygun olarak, yine internet üzerinden sisteme girişini yaparak Merkez Bankasına, müteakip hesap döneminden itibaren, bildirmekle yükümlüdür.

-Bildirim yükümlülüğü olan firma, yükümlülüğün başladığı tarihten itibaren 60 gün içinde (ilk bildirim yükümlülüğü 31 Mart 2018 tarihinde sona eren hesap döneminde başladığı için, 31 Mayıs 2018 tarihine kadar) KGK tarafından bağımsız denetim yapmak üzere yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşu veya denetim üstlenen bağımsız denetçi ile denetim sözleşmesi yapacaktır.

Yaptırımlara Uymamanın Cezai Müeyyideleri Nelerdir?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 1211 sayılı Kanun’un 44. maddesindeki düzenleme uyarınca, gerçek ve tüzel kişilerin döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerini izlemek amacıyla belirleyeceği gerçek ve tüzel kişilerden her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir.
Anılan kanunun 68. maddesi hükmüne göre; Bankaca istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen, gerçeğe aykırı veren veya belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak veren gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevli ve ilgilileri hakkında bin günden iki bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.

Yukarıda açıklanan “veri bildirimi”nin yapılmaması, doğru veya eksiksiz gerçekleştirilmemesi veya olumsuz görüş verilmesini gerektiren durumların düzeltilmemesi hallerinde 1211 sayılı Kanun’un 68’inci maddesi gereğince işlem başlatılabilecektir.

Muhtemeldir ki ekonomi kurmaylarının açıklamalrından anlaşıldığı kadarıyla önümüzdeki günlerde bazı sadeleştirmelere gidileceği anlaşılıyor. döviz geliri olmayan şirketlerin 2 Mayıs'tan itibaren döviz kredisi kullanamayacağını belirterek, büyümeye katkı sağlayacak yatırımların önünü açmak amacıyla dövizle borçlanmaya sınırlama getiren düzenlemeye yeni istisnalar getiriliyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin yatırımların finansmanında kullanılacak kredilerde döviz geliri şartı aranmayacak. Bedeli döviz olarak belirlenen kamu ihalelerini kazananlarca temin edilecek krediler de kapsam dışı bırakılacak.

Neticeye gelecek olursak, hani bazı iktisatçıların inandığı gibi bir ekonomide büyüme iyi gidiyorsa gidişat fena değil iç güveysinden hallicedir. İşsizlik oranı düşer, kamu gelirleri artar, bütçe açığı geriler, kişisel gelirler yükselir. Ancak bazı kuruluşlara göre Büyümenin 2018’de 2017’ye göre gerilemesinin beklenmesi bir yana 2019’da da gerilemeye devam edeceği tahmin ediliyor. Bu bağlamda dövize ilişkin sınırlamaları değerlendirdiğimizde bazıları bardağın dolu bazılarıda boş olan kısmına bakarak beklenti ve kaygı düzeyini belirleyecektir.

Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Rusya, Türkiye, İtalya, Almanya, AKDENİZ-ARAMCO-YENİ İPEK YOLU için mücadele veriyor. BÜYÜK GÜÇLERİN kendi aralarındaki mücadele ORTADOĞU'yu AKDENİZ 'i ve Afrika'yı da şekillendirecek. Arada bir anlaşma olursa dünya nefes alır. Aksi halde sıkıntı büyüyerek devam edecek. Etkilenmeyende kalmayacak. Tarafların algı savaşına ilişkin taktiksel karar ve uygulamaları devam edeceğe benziyor. Dolar, euro hayatımızdan yavaş yavaş silinir mi? avrasya parası konvertibl olur mu? İki ay içinde yapılacak önümüzdeki erken seçimle birlikte tüm bu senaryoları yaşamaya devam edeceğiz.

Son söz, başka söze ne hacet; değerlerin itibarsızlaştırıldığı bir çağda, kıymetlerimizi korumak için kanunumuz bile var…

02.05.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.