Vergi incelemesi yapılırken mükellefin hakları artık daha çok korunacak / Ahmet Yavuz

Hükümetin 6 aylığına aldığı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarma yetkisi geçen hafta sona erdi.

 

Bu hafta içerisinde çıkarılan KHK'larla kamu rejiminde birçok yenilik ve değişiklik yapıldı. Yetkinin sona ereceği günden önce mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanan KHK'larla yeni bakanlıklar ve teşkilatlar kurulduğu gibi mevcut bakanlıklarda ve kurumlarda düzenlemeler de yapıldı. Ayrıca kamuda görev alan hemen herkesi ilgilendiren ve kısaca 'eşit işe eşit ücret' olarak tanımlanan kamu görevlilerinin mali haklarının düzenlenmesine ilişkin KHK da yayımlandı. Bundan başka vergi incelemeleri için kurulan Vergi Denetim Kurulu'nun da yönetmelikleri yayımlandı. Esas olarak büyük yenilik getirmese de vergi müfettişlerinin ve mükelleflerin incelemede uymaları gereken kurallara bu yönetmeliklerde yer verildi. Basın yayın organlarında vergi incelemelerinde 'nezaket' dönemi başlıkları ile kendisine yer bulan bu yönetmelik geçtiğimiz yıl çıkarılan yönetmeliğin yeni kurula uyumlu hale getirilmesinden ibaret aslında.

Ancak verilen bu başlığın da olayı tam manasıyla karşıladığını belirtmeden geçemeyeceğim. Yönetmelikte yer alan hükümler tüm sosyal hayatımızda yaşadığımız ve bireyin devlet karşısında hakkını arar hale geldiği günümüz düzenlemelerine de paralellik arz ediyor. Eskiden devletten ve devlet memurlarından çekinen vatandaş, eğitim ve demokrasinin de gelişmesiyle her alanda hakkını arayabilecek imkâna kavuştu. En basitinden AİHM'ye gidilip yüklü tazminatlar alan insan sayısının azımsanmayacak seviyelere ulaştığını hepimiz biliyoruz. İşte devlet-vatandaş ilişkilerinin normalleştiği bu ortamda vergi incelemelerinin de eski tahakkümlerle devam etmesi düşünülemezdi. Başta 6009 sayılı kanunla getirilen bu anlayışın ürünü yönetmelikler de incelemelerin bu minvalde başlayıp tamamlanmasını öngörüyor. Bazı inceleme elemanları biraz da tarizle "Mükelleflere yönetmelik yapma yetkisi verilse ancak bu kadar mükellef eksenli düzenleme yapılabilirdi." diyor. Ancak ben de o arkadaşlara kendileri dâhil herkesin farklı şekillerde birçok kez devlet karşısına birey olarak çıktığını, dolayısıyla bu düzenlemelerin hepimize gerektiğini hatırlatıyorum.

İnceleme başlama tutanağı

İncelemelerle ilgili getirilen en önemli husus, artık incelemelerin belli sürelerde bitirilmesi gerektiği. Tam incelemelerin bir yıl, sınırlı incelemelerin ise altı ay içerisinde tamamlanması gerekiyor. Zorunlu durumlarda altı ayı geçmeyecek şekilde ek süre verilebilir. Yani eskiden olduğu gibi incelemeye başlanıp yıllarca mükellefin zamanı, mekanı, bu iş için ayırdığı elemanların mesaisi israf edilmeyecek. Ayrıca mükelleflerin yaşayacağı psikolojik rahatsızlık da böylece daha kısa sürecek. Bu süreler incelemeye başlama tutanağının tanzim edilmesiyle başlayacak. İncelemeye başlama tutanağında kimlik ve adres bilgilerine, incelemenin dönemine, gerekçesine, konusuna ve türüne yer verilir. Tutanak ilgili taraflarca imzalanır. İnceleme bittikten sonra bile ne için incelendiğini bilmeyen, öğrenemeyen mükellef devri sona erdi.

Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, görevleri dolayısıyla, mükellefin ve mükellefle ilgili kimselerin şahıslarına, muamele ve hesap durumlarına, işlerine, işletmelerine, servetlerine veya mesleklerine ilişkin olarak öğrendikleri sırları veya gizli kalması gerekli diğer hususları ifşa edemezler. Kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamazlar. Bu yasak, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar görevlerinden ayrılsalar dahi devam eder.

İnceleme neticesinde yazılacak rapora mesnet teşkil etmesi ve tespitleri ispatlaması için inceleme sonunda vergi müfettişiyle mükellefler tutanak tanzim eder. Yönetmelikte bu husus ihtiyari bırakılmış ama tutanak tanzim edilmeden raporun, özellikle tarhiyat öneren raporların yazılması mahkemelerde kabul görmüyor. Çünkü tenkit edilecek konuyla ilgili mükelleflerin itiraz ve mülahazaları varsa bunların tutanağa geçirilmesi gerekiyor. Düzenlenen tutanakların birer nüshasının tutanakları imza edenlere verilmesi zorunlu. Mükellefler, tutanakları imzalamaları için zorlanamaz. Ancak imzalanmaması tenkit konusu olayların raporlanmasına mani olmaz. İlgililer imzalamaktan çekindikleri takdirde tutanakta bahis konusu edilen olaylar ve hesap durumlarını ihtiva eden defter ve belgeler, nezdinde inceleme yapılandan rızasına bakılmaksızın alınır ve inceleme neticesinde tarh edilen vergiler ve kesilen cezalar kesinleşinceye kadar geri verilmez. İlgililer her zaman bu tutanakları imzalayarak defter ve belgeleri geri alabilir.

Raporların

mevzuata

uygun olması

Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenleyemezler. Bu kanunî alt metinlerin, kanunun kendisine aykırı olduğunu düşünüyorlarsa bunun düzeltilmesi için rapor düzenleyebilirler. Raporlar tanzim edildikten sonra rapor okuma komisyonlarında değerlendirilir. Komisyonlar, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporlarını, vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu ile maddi hata ve usul hatası içerip içermediği yönünden değerlendirir. İnceleme elemanı ile rapor okuma komisyonu arasında ihtilaf oluşması halinde rapor bir üst komisyona havale edilir ve nihai karar orada verilir.

Vergi denetim kurulu bünyesinde işbölümünün sağlanması için mükellefler gruplara ayrıldı. Mükelleflerin ilk defa gruplara ayrılmasında, 2010 hesap dönemi sonundaki, kendisine özel hesap dönemi tayin edilenlerde ise 2010 yılı içinde biten hesap dönemi sonundaki, bilanço ve gelir tablolarında yer alan iş hacimleri, aktif ve öz sermaye büyüklükleri esas alınacak. Büyük ölçekli mükelleflere ait incelemeler b, c, ç grubunda görevlendirilen vergi müfettişleri tarafından, bunların dışındaki mükellefler ise a grubunda yer alan vergi mükellefleri tarafından incelenecek.

 

(Kaynak: Zaman Gazetesi | 07.11.2011)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.