Mustafa TAN - İsme Havaleler Sorgulanabilir Mi?

Günümüz ekonomik koşullarında tüm ekonomik aktörler bankacılık sistemini bir şekilde kullanmaktadır. İnternet bankacılığının yaygınlaşması ile de birçok bankacılık işleminin bankaya gitmeden yapılması mümkün hale gelmiştir.

Ticari hayatta ödemeler çek, havale veya EFT yoluyla yapılabilmektedir. Çek kullanıcısı olabilmek için bankada çeklerin bağlı olduğu bir hesap bulunmak durumunda. Ancak havale ve EFT için böyle bir zorunluluk bulunmuyor. Yani havale gönderenin veya alıcının bankada hesabının bulunması gerekmiyor.

Görünürde işlemler bankacılık sistemi üzerinden cereyan ediyor olmakla birlikte, isme yapılan havale ve EFT’ler kayıtdışı işlemlerde ödeme aracı olarak kullanılabilmektedir.

 

İsme havale/EFT

Kayıtdışı işlemlerde bankacılık siteminin kullanılmasına ilişkin şöyle bir olay kurgulayalım: Anadolu’da faaliyet gösteren şirket, İstanbul’dan toptan emtia alıyor. Büyük miktarlı paraların taşınması risk oluşturduğu için mükellef mal aldığı firmaya banka kanalı ile ödeme yapmayı tercih ediyor. Ancak iki tüccar bu para hareketini bankadan gerçekleştirme ama hesap ve isimlerinin görünmemesi düşüncesinde.

Borç vadesi geldiğinde Anadolu’daki tüccar çalışanına diyor ki, “Şu parayı (A) bankası İstanbul şubesine (X) adına havale olarak gönder.” Burada (X) isimli şahıs genelde İstanbul’daki tüccarın çalışanlarından biri olarak belirlenir.

Bu durumda malı alan ve satanın tespiti oldukça güçleşir. Burada şu akla gelebilir. Havale gönderen şahıslar bunların çalışanı. Dolayısıyla buradan asıl kişilere ulaşılabilir. Maalesef bu fiiliyatta işlemiyor.

Banka kanalıyla para gönderimi yapanlar bilirler. İsme ve hesaba olarak iki tür havale ve EFT vardır. Hesaba yapılan havale ve EFT’ler doğrudan ilgilinin banka hesabına kaydedildiği için ileride alınabilecek tüm ekstrelerde bu hareketler rahatlıkla görülecektir. İsme yapılan havale ve EFT’lerde ise işlem bu kadar kolay değil.

Sebebi ise birçok bankada isme yapılan havale ve EFT’lerin isme veya vergi numarasına göre sorgulanamaması. Bazı bankalarda ise havale ve EFT’lerin günlük dökümünün alınması ve manuel olarak kontrol edilmesi gerekiyor. Sorgulamaların şubeler bazında yapıldığını düşünürsek, bu sürecin ne kadar uzun ve sonucunda alınacak cevabın ne kadar sağlıklı olabileceğini sizlerin takdirine bırakıyoruz.

 

Kayıtdışılık ve bazı araçlar

Kayıtdışılıkla mücadelede bir adım olarak Maliye Bakanlığı belli tutardaki ödemelerin banka kanalıyla yapılması zorunluluğunu getirmiştir. Bu zorunluluk ticari işlemlerde geçerlidir.

Bunun yanında 2001 yılında çıkan tebliğ ile 5 milyar lira üzerindeki yurtiçi havalelerde gönderici ve alıcının vergi numarasının kullanılması zorunlu hale getirilmiştir.

Maliye Bakanlığı, tebliğde, havale işlemindeki bu sınırın her yıl yeniden değerleme oranında artırılacağını açıklamıştır. Buna göre 2006 yılında bu sınır 19.107 YTL’ye tekabül etmektedir. Günümüz koşullarında bu tutar bizce yüksek bir sınır haline gelmiştir.

Yıllardır hamiline çek uygulamasının, kayıtdışı işlemlerde çok yaygın bir ödeme aracı olduğu ve bu uygulamadan vazgeçilmesi gerektiği söylenir. Hamiline çeklerde çeki en son tahsil eden kişi veya kurum banka sistemine girmektedir. Fakat arada bu çekle ödeme yapan kişilerin maalesef hiçbiri bilinememekte ve kayıtdışı kalabilmektedir.

İsme yapılan havale ve EFT’lerde de kayıtdışılığın yaşandığı kanaatindeyiz. Keza posta çeki veya havalesi ile kayıtdışı işlemlerin yapıldığı da bilinen bir başka gerçektir.

           

Çözülebilir mi?

Ticari hayatta bankacılık sisteminin kullanılması, sorunu tek başına çözememektedir. Buna örnek yukarıda açıkladığımız isme yapılan havale ve EFT’lerdir.

Teknolojinin bu kadar gelişmiş olduğu bir dönemde bankacılık sisteminin yazılımlarında değişikliğe gidilerek isme gelen veya gönderilen havale ve EFT’ler konusunda sorunun çözülebileceğini düşünüyoruz. İsme gelen/gönderilen havale ve EFT bilgilerinin, isme hatta kimlik  numarasına göre sorgulanmasına imkân verecek bir yazılım, bazı faaliyetlerin daha kolay kavranabilmesini sağlayacaktır. Nasıl kimlik bilgileri girildiğinde, operasyon birimleri şahsa ait tüm hesapları görebiliyorsa, bu imkân havale ve EFT işlemleri için de geliştirilmelidir.

Vergi kimlik numarası ve vatandaşlık numarasının birleştirilmesi ile birlikte bu sistem daha da işlerlik kazanabilecektir.

Aksi halde isme gelen havale ve EFT bilgilerinin bankalardan talep edilmesi halinde, "Bu bilgi sistemimizde mevcut değil, bunu çıkarmamız mümkün değil, aylar sürer" gibi cevaplar alınmaya devam edilecektir. Bu cevapların ne gibi sonuçları olduğuna ise bir başka yazımızda değineceğiz.  

 

Gelirler Kontrolörü, Vergi Sorunları Dergisi Yazı İşleri Md

(Kaynak: Referans Gazetesi | 28.09.2006)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.