Teşvikli Bölgelerde Asgari Geçim İndirimi Uygulamasına Makul Çözüm Arayışları / Tahir Erdem

Çatışma Noktası:

Bilindiği üzere, 01.01.2008 tarihinde uygulamaya giren asgari geçim indirimiyle birlikte 5084 sayılı Kanun kapsamındaki teşvikli bölgelerde istihdam edilen personel açısından tereddütler yaşanmaya başlamıştır.

GVK'nın 32'nci maddesinde öngörülen asgari geçim uygulaması uyarınca ücretin gerçek usulde vergilendirilmesinde belirli bir asgari geçim indirimi tutarı, ücretlinin safi ücreti üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmek suretiyle kendisine iade edilir.

Diğer yandan, 5084 sayılı Kanun’la belirli koşulları sağlayan işverenlere istihdam ettikleri işçileri yönünden belirli bir süre için ve belirli bir oranda gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanma imkanı tanınmıştır.

Dolayısıyla 5084 sayılı kanun kapsamında kalan işletmeler açısından işveren ve işçinin teşvik ve indirim hakları çakışmakta, bu durum ise bir çatışma yaratmaktadır. İşverenin 5084 sayılı kanun kapsamında terkin hakkı bulunmakla birlikte işçinin de asgari geçim indiriminden yararlanma hakkı bulunmaktadır.

Bu nedenle, asgari geçim indirimi düzenlemesinin yürürlüğe girmesini müteakiben uygulamaya ilişkin önemli bir duraksama noktası olarak yatırım ve istihdamı teşvik kapsamında kalan ücretlilerin asgari geçim indiriminden ne şekilde yararlanacağı sorunu ortaya çıkmıştır.

Bu konuda GVK'nın 32'nci maddesinde boşluk bulunmaktadır. Nitekim, sonradan ihdas edilen asgari geçim indirimi kendisinden önce bulunan hükümleri de etkilemiş olmakla birlikte bu etkilere çözüm öngörülmemiştir.

Dolayısıyla, asgari geçim indirimi uygulaması istihdamı teşvik amacıyla ücret gelirleri üzerinden alınan vergilerin işveren lehine desteklenmesini öngören 5084 sayılı Kanun’la bir çatışma alanı oluşmuştur. Bu sorunun çözümü ve yasal boşluktan kaynaklanan çelişkilerin açıklığa kavuşturulması için somut adımlar atılmaktadır.

Çözüm Arayışları:

Sorunun çözümü için hazırlanan kanun tasarısında, 5084 sayılı Kanun kapsamındaki teşvikli bölgelerde asgari geçim indiriminin % 40 oranında uygulanması öngörülmüştür.(http://www.basbakanlik.gov.tr/docs/kkgm/kanuntasarilari/101-1501.doc)

Orta yol arayışının bir yansıması olan tasarıda öngörülen düzenleme hem çalışandan hem de işverenden fedakarlık beklerken, ne çalışanı ne de işvereni memnun edecek bir çözüm sunmamakta idi. Bir yandan teşvikli bölgelerde çalışanlara asgari geçim indiriminden oldukça düşük oranda yararlanma hakkı tanıyan tasarı, diğer yandan işverenlerin stopaj teşviklerinin azalması sonucunu doğurmaktaydı.

Tasarının çalışan aleyhine sonuçlar doğuran hükmü Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda değiştirilerek ortaya çıkan hukuki sorun çalışanlar açısından giderilmiştir. Nitekim, 5766 sayılı Kanun’la (06.06.2008 tarihli ve 26898 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır) yasalaşan düzenlemede, ücretli ve işveren arasında bir dağılımı öngören kanun tasarısının aksine GVK’ya eklenen bir geçici madde hükmü ile ücret geliri elde edenler lehine tercihte bulunulmak suretiyle asgari geçim indirimi uygulamasına öncelik tanınmıştır.

Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından benimsenen ve TBMM’de de aynen kabul edilerek yasalaşan düzenleme çerçevesinde, 5766 sayılı Kanun’un 8’inci maddesinin (ç) fıkrasıyla GVK’ya aşağıdaki geçici 73’üncü madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 73- (1) 29/1/2004 tarihli ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi kapsamında gelir vergisi stopajı teşviki uygulanan ücretlerin vergilendirilmesinde, öncelikle Kanunun 32 nci maddesinde yer alan asgari geçim indirimi dikkate alınır.”

5766 sayılı Kanun’un yürürlük maddesi uyarınca (md 27/c), bu Kanun’un 8’inci maddesinin (ç) bendi ile 193 sayılı Kanuna eklenen geçici 73’üncü madde hükmü, 01.01.2008 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Dolayısıyla, teşvikli bölgelerde asgari geçim indirimi uygulamasına yönelik geçici 73’üncü madde hükmü 01.01.2008 tarihinden itibaren geçerlilik kazanmaktadır.

Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığı’nca 267 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği yayımlanmıştır. (24 06.2008-26916 RG)

Ancak, 5766 sayılı Kanun’la yapılan düzenleme de konuya ilişkin olarak tatmin edici bir çözüm getirememiştir. Nitekim, kronolojik olarak bakıldığında, 5084 sayılı Kanun ve bu Kanun kapsamında istihdam edene yönelik olarak öngörülen teşvikler, 5615 sayılı Kanun’la GVK’ya eklenen ve ücret geliri elde edenlere yönelik olarak öngörülen asgari geçim indirimi uygulamasından daha önceki bir tarihte yürürlüğe girmiştir.

Bu çerçevede, mevcut hukuk kuralları dahilinde koşulları sağlanarak uygulamaya hak kazanılan bir takım unsurların sonradan farklı şekillerde etkilenmesi hukuki belirlilik ilkesiyle çelişmektedir. Özellikle 5084 sayılı Kanun’dan yararlanma koşulları açıkça belirlenmiş olup bu koşulları yerine getirmek suretiyle bir kısım yatırım ve istihdam ilişkilerini gerçekleştiren kişilere belirli bir süre sonuna kadar sağlanacak teşvik ve destek unsurları yasayla açıkça ortaya konulmuştur. Dolayısıyla, bu koşulların sağlanmasının ardından, öngörülen süre zarfında yararlanılacak teşvik ve destek unsurlarının sonradan yapılan bir düzenlemeyle kısmen de olsa ortadan kaldırılması hukuk devleti anlayışını zedeleyecek önemli bir sorundur.

Bu temel sorunun aşılması açısından, yeni bir kanun teklifi hazırlanmıştır. (http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0285.pdf) Verilen teklifte, 5766 sayılı Kanun’la uygulama imkanı oldukça daralan 5084 sayılı Kanun’un gelir vergisi stopajı teşvikinin yeniden etkinleştirilmesi ve daha da önemlisi ikinci planda kalan işverenler açısından bir hukuk ihlaline dönüşen soruna makul bir çözüm getirilmesi öngörülmektedir. Teklif mevcut şekliyle yasalaşırsa; 5084 sayılı Kanun’un 7/1 maddesinin sonuna eklenmesi öngörülen (k) bendi uyarınca; 5084 sayılı Kanun kapsamındaki illerde faaliyette bulunan işletmelerin, GVK’nın 32’nci maddesinde yer alan asgari geçim indirimi uygulaması nedeniyle, 5084 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesine göre terkin edilmesi imkanı kalmayan vergi dolayısıyla çalışanlarına yaptıkları ilave ödemeler toplamı, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden diğer vergiler ile bu işletmelerin kazançları üzerinden tahakkuk eden vergilerden mahsup edilecektir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 30.06.2008)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.