Dr. Uğur TANDOĞAN - Aile şirketleri ve kurumsallaşamamanın dayanılmaz ağırlığı

Ne de olsa genel müdür!

Anne kabul gününde komşularına övünüyordu. "Oğlum izne çıktı. Ama kardeşim, o tatil süresince telefonu bir an susmadı. Hep şirketten arayıp, ona bir şey sordular. Ee, ne de olsa genel müdür".

Eğer izne çıktığınızda hep sizi arayıp bir şeyler soruyorlarsa bu neyin işaretidir? Demek ki, sizin şirkette bir sistem yok, henüz bir kurum olamamışsınız. Hâlâ işler kişilere bağlı.

Yukarıdaki genel müdür yine de, izne çıkabilmiş şanslı kişilerden. İzne de çıkamayan genel müdürler ya da firma sahipleri de bilirim.

Ekonominin belkemiği: Aile şirketleri

Kurumsallaşamamış şirketlerle doludur ülkemiz. Bunların büyük bölümü de aile şirketleridir. Aile şirketi deyip geçmemek gerekir. Bütün dünyada aile şirketleri ekonominin belkemiğini teşkil ediyor. Mevcut ticari işletmelerin büyük çoğunluğu aile şirketleri. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde şirketlerin yüzde 80-90'ı, İngiltere'de yüzde 75'i, Şili'de yüzde 90'ı, Finlandiya'da yüzde 80'i ve İtalya'da yüzde 93-99'u aile şirketi. Gayri safi milli gelirin büyük bir oranını ekonomide yine aile şirketleri üretiyor. Aile şirketleri istihdam yaratmada da şampiyon. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde işgücünün yüzde 62'si, İngiltere'de yüzde 50'si, Almanya'da yüzde 70'i aile şirketlerinde çalışıyor.

Kurumsallaşmış, çok tanınmış aile şirketleri de var dünyada. Örneğin, Benneton, Fiat, Lavazza, Pirelli, Versace, Dupond, Ford, Levi Strauss aile şirketleridir. Ünlü silah yapımcısı Baretta, 500 yıllık bir aile şirketidir.

Aile şirketlerinin sorunu

Her güzelin bir kusuru olur derler. Aile şirketlerinin de kusuru: Ömürleri kısa. Örneğin, ABD'de aile şirketlerinin ancak yüzde 30'u ikinci kuşağa, yüzde 12'si üçüncü kuşağa ve yüzde 3'ü de dördüncü kuşağa geçiyormuş. Almanya'da aile şirketlerinin yarısı ikinci kuşağa geçiyormuş. Türkiye'de aile şirketlerinin ortalama ömrü 28 yıl. (Literatürde rastladığım bir ilginç olay da şu oldu: ABD'deki en eski şirket Türkiye asıllı. "Zildjian Cymbal Co. of Norwood, MA" 1623 yılında İstanbul'da kurulmuş ve sahipleri 1926 yılında ABD'ye göçmüşler. Hâlâ hayatta bu şirket)

Neden kurumsallaşamıyorlar?

Ülkemizde aile şirketleri, başka ülkelere göre daha kısa ömürlü. Bu kısa ömrün en önemli nedeni, kurumsallaşamamak. Kurum, sistem demektir, kural demektir. işleyiş, kişilere göre değişmez. işleyiş, kişilerden bağımsızdır. Kurumlarda davranış biçimi profesyoneldir; duygusallıktan uzaktır. Kurumlar uzun dönemli düşünür. Kurumlar büyük düşünür.

Peki, neden kurumsallaşamıyorlar? Neden kendi kendine yürüyen, kişilerden bağımsız, ilkeleri olan, değerleri olan kurumlar haline gelemiyor bazı şirketler? Kurumsallaşamamanın nedenleri şöyle sıralanabilir.

'Sistem sevmiyoruz

Ruhumuzda asilik, serde bağımsızlık duygusu var. Düzenden çok hoşlanmıyoruz. Zabıt rabıt altına girmek istemiyoruz. Her an sıradan çıkma içgüdüsü var. Bakın trafikte kimse kendi sırasında, iki çizgi arasında gitmek istemiyor. En küçük fırsatta sırayı bozmak, en ufak trafik tıkanıklığında emniyet şeridinden gitme hastalığı başka hangi ulusta vardır?

'Ama ağalık da hoş şey

Eli tutulmaz olmak, ağa olmak hoşumuza gidiyor. Ağa dediğin kişinin, sağı solu belli olmaz. Ne dilerse onu yapar. Kimse de ondan hesap sormaz. Ama çevresindeki herkes onun ağzının içine bakar. Ağa, hem hakimdir, hem savcı ve hem de infazcı. Her şey ağadan sorulur. Her şey ağaya sorulur. Yukarda anlattığımız anne, aslında oğlunun ağalığı ile övünmekteydi.

'Vizyonda kurum yok

Kurum olmayı seçmek için, kurumun neden gerektiğini, kurumun yararlarını bilmek gerek. Kurum olmak uzun dönemli düşünmeyi gerektiriyor. Kurumsallaşmak için küçük hesap peşinde koşmamak, büyük düşünmek gerek. Bütün bunların ışığında şirketler kurum olmayı seçerler. Ama kişilerin vizyonunda kurum olmak yoksa, dışardan itekleme ile kurum olunamıyor.

'Kayıtdışı ekonomi

Aile şirketlerinin kurumsallaşamamasının önemli nedenlerden birisi de kayıtdışı ekonomidir. Şirketler, tüm para ile ilgili pozisyonlara akrabaları yerleştirerek bazı kayıtdışı faaliyetlerini daha rahat sürdürebilmektedir. (Belki bu, profesyonellere güvenememenin bir göstergesidir. Ama bazen yaşamda "Akrabanın akrabaya, akrep etmez ettiğini" deyişini haklı çıkaran durumlar da ortaya çıkmaktadır)

Sonuç

Aile şirketleri her yerde ekonominin belkemiğini teşkil ediyor. Ancak aile şirketlerinin ömrü kısa. Bu kısa ömrün en önemli nedeni ise şirketin kurumsallaşamaması. Aile şirketinin kuşaktan kuşağa geçmesini istiyorsak kurumsallaştırmak şarttır. En azından, tatile çıkabilmek, tatilde rahat etmek ve yaşamı ıskalamamak istiyorsanız şirketinizi kurumsallaştırınız. Dayanılmaz ağırlıktan kurtulun, hafifleyiniz.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 11.09.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.