Resul KURT -Gazete ve televizyonlarda özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu var mı?

4857 sayılı İş Kanunu'nun 30. maddesinde, işverenlerin 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde her yıl ocak ayında yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun ek 1'inci maddesinin (B) fıkrasına göre istihdamı zorunlu olan terör mağduru işçiyi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlü oldukları belirtilmiştir. Bu, işletmeler açısından sosyal sorumluluğun bir gereği olmalıdır.

Aynı il sınırları içinde aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlarına ait birden fazla işyerinin bulunması halinde, çalıştırmakla yükümlü olunan özürlü işçi sayısı bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Ancak, aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara ait olmasına rağmen ayrı ayrı tüzel kişiliği bulunan kuruluşlarda çalışan işçi sayıları birlikte dikkate alınmaz.

Çalıştırılacak özürlü sayısının tespitinde 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi işyerlerinde çalışan işçilerin sayısı esas alınmaktadır. Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde çalıştırılan işçiler ile işyerinde çalıştırılan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçiler ile çıraklar, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz. Ayrıca, yeraltı ve sualtı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamayacak ve yukarıdaki hükümler uyarınca işyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yeraltı ve sualtı işlerinde çalışanlar hesaba katılmayacaktır.

Okurumuz Nevzat Özkan, Basın İş Kanunu'na göre çalışan gazetecilerin bu kapsamda hesaplamada dikkate alınıp alınmayacağı konusunda tereddütleri olduğunu belirtmiş. Okurumuz diyor ki, Türkiye İş Kurumu'nun 30.05.2007 tarih ve 73290 sayılı yazısında aynen; "Konuya ilişkin Hukuk Müşavirliğimizden görüş alınmış olup, söz konusu görüşte; .. 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun'da Basın İş Kanunu'na tabi çalışanların özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru sayısının hesaplanmasında dikkate alınıp alınmayacağı yönünde bir düzenleme bulunmadığı; ancak 4857 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinde sayılan istisnalar arasında bu Kanuna (5953) tabi olarak çalışanlara yer verilmemiş olması nedeniyle bu kanun (5953) kapsamına giren iş ve iş ilişkilerinde özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğunun bulunduğu, bu kanun (5953) kapsamında hizmet akdi ile çalışan işçilerin de zorunlu istihdam için çalışan sayısının hesaplanmasına dahil edilmesinin gerektiğinin düşünüldüğü belirtilmektedir." Okurumuz bu açıklamanın doğru olup olmadığını soruyor.

Bir işyerinde eski hükümlü çalıştırmakla yükümlü işyeri kapsamına girip girmediği, o işyerinde özürlü ve eski hükümlü dışında 4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan işçilerin sayısı dikkate alınarak belirlenecektir.

Çalışma ilişkilerini ve tarafların yükümlülüklerini düzenleyen 3 farklı iş yasası vardır. 4857 sayılı İş Yasası, 5953 sayılı Basın İş Yasası ve 854 sayılı Deniz İş Yasası.

4857 sayılı İş Yasası "genel kanun"dur. Fakat, 5953 sayılı Basın İş Yasası ve 854 sayılı Deniz İş Yasası "özel kanun" olup, belirli bir meslek grubuna yöneliktir. Ancak, gazete ve televizyonlarda çalışanların tümü 5953 sayılı Kanun kapsamında değildir. Bir kişinin 5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında gazeteci sayılabilmesi için,

ú Gazete, Mevkute, Haber veya Fotoğraf Ajansında Çalışması,

ú Fikir ve Sanat İşinde Çalışması,

ú Ücret Karşılığı Çalışması,

ú Gazetecilik Mesleğinin Başlıca Geçim Kaynağı Olarak Seçilmesi,

ú İş Kanunundaki "işçi" Tanımı Dışında Kalması,

koşullarının bulunması gerekmektedir. Yukarıda sayılan nitelikleri taşımayan çalışanların 4857 sayılı yasa kapsamında olduğunu belirtmek gerekir.

Hukuk Fakültesi birinci sınıf öğrencisi bile temel hukuk ilkelerinden birisi olan "genel kanun" "özel kanun" çatışmasında "özel kanun"un; "önceki kanun" ve "sonraki kanun" çatışmasında ise "sonraki kanun"un uygulanacağını bilmektedir.

Bu temel ilkeyi dikkate aldığımızda, 122 maddeden oluşan 4857 sayılı İş Yasası'nın gerek amacı ve gerekse kapsamı itibarıyla bireysel iş hukukuna ilişkin "genel kanun" olduğu ve 32 maddeden oluşan 5953 sayılı Basın İş Yasası'nın ise gerek amacı ve gerekse de kapsamı itibarıyla "özel kanun" niteliğinde olduğu açıktır.

Genel iş yasası olarak adlandıracağımız 4857 sayılı İş Yasası, istisnalar ve özel kanunla (5953 ve 854) yapılan düzenlemeler haricinde tüm iş ve işyerlerinde uygulanacaktır. 4857 sayılı Kanun kapsamında çalışanlara işçi denilmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 30. maddesine göre işverenler elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde özürlü ve eski hükümlü ile terör mağduru işçiyi zorunlu olarak istihdam etmek zorundadırlar. Oysa, Basın İş Kanunu'nun kapsamına giren fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışanlara gazeteci denilmektedir. Gazetecilerin işverenleriyle olan iş ilişkileri, yazılı mukavele yapılması, akdin feshi, yıllık izin, askerlikte ve gebelikte ücret, ihbar ve kıdem tazminatı, fazla çalışma, sendika ve teftiş ve murakabe gibi konuları düzenlemektedir.

Dolayısıyla 5953 sayılı Basın İş Kanunu'na tabi gazeteciler için 4857 sayılı yasa hükümlerinin uygulanması mümkün değildir. Bu nedenledir ki, 5953 sayılı Basın İş Kanunu'nun 6. maddesinde 4857 sayılı "İş Kanunu'nun 18, 19, 20, 21 ve 29'uncu maddesi hükümleri kıyas yoluyla uygulanır." hükmü getirilmiştir. Eğer, Türkiye İş Kurumu'nun 30.05.2007 tarih ve 73290 sayılı yazısında dayanak yapıldığı gibi "4857 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinde sayılan istisnalar arasında bu kanuna (5953) tabi olarak çalışanlara yer verilmemiş olması gazeteciler için 4857 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanabileceği" anlamını taşısaydı 5953 sayılı Basın İş Kanunu'nun 6. maddesindeki düzenleme getirilmezdi.

5953 sayılı Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanlar gazeteci olarak tanımlandıklarından ve "özel kanun" olan 5953 sayılı yasada özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi çalıştırılmasına ilişkin bir hüküm yer almadığından 5953 sayılı Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanlar dikkate alınmayacaklardır. Gazete ve televizyonlarda Basın İş Kanunu'na tabi olmayan ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışan işçilerin özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi zorunlu istihdam için çalışan sayısının hesaplanmasına dahil edilmesi gerektiği kuşkusuzdur.

Dolayısıyla, Türkiye İş Kurumu'nun 30.05.2007 tarih ve 73290 sayılı yazısında açıklanan gerekçeler inandırıcılıktan uzak olduğu gibi, hukuki mesnetten de yoksundur. Bu nedenle özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi çalıştırılmasına ilişkin hesaplamalarda 5953 sayılı Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanlar dikkate alınmamalıdır.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 31.08.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.