'Dayıbaşları'nın Rekabeti Faciaya Davetiye Çıkarıyor / Okan Güray Bülbül

 Madenlerdeki 'dayıbaşılık' sistemi kazaları çağırıyor. Çok kömür çıkaran primi kaptığından iş güvenliği ikinci planda kalabiliyor.

Soma'daki madende işçilerin ifadelerinden ortaya çıkan gerçek ne yazık ki vahim bir duruma işaret etti. Madende çok ilkel bir sistem olan dayıbaşılık uygulanıyormuş. Peki nedir bu dayıbaşılık? Öncelikle şunu söylemek gerekir, dayıbaşı da işverenin bir işçisidir. Fakat işveren dayıbaşını amir gibi görevlendirir ve diğer işçilerin yönetimini de dayıbaşına bırakır.  

YER ALTINDAKİ TAŞERON GİBİ 

Dayıbaşı işten kimlerin çıkarılacağına karar vermiş, kömürden prim almış ve bunu kafasına göre kendisine bağlı işçilere bazen dağıtmış, bazen dağıtmamış. Aslında yerin üstündeki işverenin yerin altındaki taşeronu olarak çalışmış. 

RAPOR ALMAYANA EK ÜCRET 

Dayıbaşı kendisine bağlı ekipteki işçilerin ölümüne kömür çıkartmasını sağlamak için her türlü yolu işverenle birlikte uygulamış. Rapor almayan işçiye bordroya yansıtılmadan aylık 200 TL ödemeler yapılıyormuş. Yani işçiye "Hasta olsan da işine gel, izin alma ay sonunda 200 liranı al" denmiş. Halbuki kömür çıkartılması sektörü iş kazalarının ve meslek hastalıklarının en sık yaşandığı sektör. 

KOVULMALARI ONA BAĞLI 

Diğer yandan işçilerin işten kovulmasına da dayıbaşılar karar verdiği için işçiler emirlerine uymak zorunda kalmışlar ve herhangi bir tepki verememişler. Aksi taktirde dayıbaşının kararıyla işten çıkarılmaları söz konusu. 

PRİMİ İŞVERENDEN ALIYOR 

Dayıbaşının kötü çalışma koşullarına tahammül etmesinin, işçilerini ölüme sürüklemesinin arkasında daha fazla kömür çıkartmak karşılığı alacağı prim yatıyor. Ortalama bir ayda çıkarılabilecek kömür miktarını aşan ve diğer dayıbaşılardan daha fazla kömür çıkartan dayıbaşına işveren tarafından prim veriliyor. İşte bu prim ne yazık ki, işçileri ölüme sürükleyen en önemli neden. 

RÖDÖVANS ARTIK BİTMELİ

Sayıştay'ın taşeronluk dediği ve dolayısıyla bu işte taşeron çalıştırılamayacağı için muvazaalı bir ilişkiden bahsettiği, taşeron olmasa bile çok ciddi bir maliyet baskısı yaratan rödövans sistemindeki aksaklıklar bir an önce düzeltilmeli. Soma’daki sürecin tek bir iyi yanı olacaksa o da, bir daha böylesinin yaşanmaması için gerekli önlemlerin alınmasıdır.  

SENDİKANIN HABERİ YOK

Kendisi de bir işçi olan dayıbaşı, alacağı primi gözeterek işverene bu yönde bir baskı yaratmamış olabilir. Fakat belki de en vahim durum, işyerinde örgütlü sendikanın dayıbaşılık sisteminden haberinin olmaması. Bu konuyla ilgili gerekli önlemleri alması gereken işçi örgütünün bu durumdan haberi olmaması sendikaların durumunu göstermesi açısından çok önemli. 

(Kaynak: Akşam Gazetesi | 27.05.2014)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.