Dr. Mehmet ŞAFAK - 2006 Yılı Menkul Sermaye Gelirlerinin Vergilendirilmesi ve Beyanı

Paralarını bankalarda mevduat olarak, devlet tahvili ve hazine bonosu satın alarak ya da sermaye şirketlerinin hisse senetlerine yatırarak değerlendiren kişiler 2006 yılında bu kaynaklardan elde ettikleri gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre değerlendirip, beyanı gerekiyorsa, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile vergi dairesine beyan etmek durumundadır.

Gelir Vergisi Kanunumuza göre; yukarıda belirtilen menkul sermaye gelirlerinin(türüne göre) bir kısmı istisna hadleri içinde kaldığından hiçbir şekilde vergiye tabi değildir. Bir kısım menkul sermaye gelirleri, bu geliri sağlayan kuruluşlarca (bankalar gibi) vergi kesintisine tabi tutulmakta, hiçbir şekilde yıllık beyanname ile beyanı gerekmemektedir. Bir kısım menkul sermaye geliri(iradı) ancak belirli tutarı aşması halinde beyan edilmektedir. Aşağıda açıklanacağı üzere, beyan edilecek gelir bir kısım istisna ve indirim oranlarının uygulanması sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile

temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde edilen kar payı, faiz,

kira ve benzeri iratlar "menkul sermaye iradı"dır.

 

Gelir Vergisi Kanununun 75 inci Maddesine göre; kaynağı ne olursa olsun

aşağıda yazılı iratlar menkul sermaye iradı sayılmaktadır:

. Her çeşit hisse senetlerinin kar payları (temettü gelirleri)

. İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş

ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kar payları ile kooperatiflerin

dağıttıkları kazançlar)

. Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları

. Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono

faizleri (Toplu Konut idaresi, Kamu Ortaklığı idaresi ve özelleştirme

idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler dahil olmak

üzere)

. Her çeşit alacak faizleri

. Mevduat faizleri

. Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde

edilen bedeller

. iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının

devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar

. Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri

o Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları ile kar ve zarar ortaklığı

belgesi karşılığı ödenen kar payları ve özel finans kurumlarınca kar ve

zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları (Menkul kıymetler

yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları)

. Repo gelirleri

. Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta

şirketleri tarafından çeşitli adlarla yapılan ödemeler.

Başta da belirtildiği gibi, 2006 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarı ne olursa olsun, bir kısmı ise elde edilen gelirin belirli bir tutarı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.

1. Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratları

Aşağıda belirtilen gelirler tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olup, diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir.

a. Gelir Vergisi Kanunun geçici 67. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan,

- Mevduat faizleri,

- özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları,

- Repo gelirleri,

b. 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta poliçeleri dolayısıyla elde edilen ve yukarıdaki (I) nolu bölümün (b) bendinde sayılan menkul sermaye iratları(bireysel emeklilikle ilgili menkul sermaye iratları).

c. Kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarının dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları.

d. Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.

2. Belirli Bir Tutarı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Olan Menkul Sermaye iratları

a- 18.000 YTL'yi Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratları

Türkiye'de tevkif yoluyla vergilendirilmiş olan(kesinti oranı % sıfır olarak belirlenmiş olanlar dahil) ve elde edilen gelire indirim oranının uygulanmasından sonra bulunan tutar 18.000Yeni Türk Lirasını aşmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

- 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut idaresi ve özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler.

- Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları.

Elde edilen gelirin 18.000 Yeni Türk Lirasını aşması halinde bu gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Belirtildiği gibi menkul sermaye iratları toplamının 18.000 YTL'yi aşıp aşmadığının tespitinde; indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekir. Bu iratların beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen gelirlerden, 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri (Dövize, altına veya başka bir değere endeksli olanlar ile döviz cinsinden ihraç edilenler hariç) indirim oranı uygulamasından, bunlardan 26/07/2001-31.12.2005 tarihleri arasında ihraç edilenler ise ayrıca istisnadan yararlanmaktadır. Bu gelirlerden indirim ve istisnalar düşülecek ve kalan tutar, başka gelir yoksa, 18 bin YTL'yi aşıyor ise beyan edilecektir.

Bilindiği üzere, gerçek kişilerce, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu uygulaması bakımından kar payı sayılan gelirler aşağıdaki gibidir:

- Her nev'i hisse senetlerinin kar payları

- iştirak hisselerinden doğan kazançlar

- Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları menkul sermaye iradı sayılmaktadır.

Tam mükellef kurumlardan elde edilen söz konusu kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, istisna düşüldükten sonra kalan gelir 18 bin YTL'yi aşıyor ise beyan edilecektir.

Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde karın dağıtımı aşamasında yapılan vergi kesintisinin tamamı mahsup edilecektir. Söz konusu kesinti oranı, halka açık olan ve olmayan tüm şirketler için %10 olarak uygulanmakta iken, 23.07.2006 tarihinden itibaren dağıtılan kar paylarında % 15 olarak uygulanmakta olup, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde beyan sahibine ret ve iade edilecektir. Ancak elde edilen kar payının hangi yılın karından dağıtıldığı beyan edilecek karın tespiti açısından önemlidir.

Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde, gerçek kişilerce elde edilen bu kar payları, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.

01/01/1999-31/12/2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin olup, kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesi kapsamında vergi kesintine tabi tutulmuş olan yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançların dağıtılması halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9'u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyan edilen tutarın 1/5'lik kısmı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

öte yandan, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olan ve yukarda belirtilen menkul sermaye iratları, beyan sınırı olan 18 bin YTL'lik haddin hesabında da dikkate alınmayacaktır.

Ayrıca, bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 875 YTL'yi aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul sermaye iratları için de yıllık beyanname verilmeyecektir.

Vergi tevkifatına tabi tutulmuş menkul sermaye iratları ile tevkifata tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının birlikte elde edilmesi halinde ise, 18 bin YTL'lik haddin hesabında toplam tutar dikkate alınacaktır.

b- 875 YTL'yi Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratları ve off shore gelirleri

Türkiye'de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratlarının 875 YTL'lik tutarı aşmaması halinde, bu iratlar beyan edilmeyecektir.

- Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri.

- Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller.

- iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar.

- Her çeşit senetlerin ıskonto edilmesi karşılığında alınan ıskonto bedelleri.

- Her nevi alacak faizleri.

- Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları.

875 YTL'lik tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğine yönelik tespitte dikkate alınacak bir haddir. Bu had yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı uygulanmayacak olup, bu gelirlerin toplam tutarı dikkate alınacaktır.

3. indirim Oranı Uygulanacak Menkul Sermaye iratları

2006 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından;

- Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut idaresi ve özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler,

- Her nevi alacak faizleri,

- Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar payları,

- Risk sermayesi yatırım fonları ve ortaklıklarından sağlanan kar payları,

- Gayrimenkul yatırım ve ortaklıklarından sağlanan kar payları

indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir.

Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanmayacaktır.

Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.

4. 2006 Yılı indirim Oranı

2006 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı % 46,5'dir.

5. Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde istisna

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu madde hükmü ile 26/07/2001-31/12/2005 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançlar toplamının 2006 yılında 191.089,20 YTL'si gelir vergisinden istisna edilmiştir.

istisna kapsamına giren söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceği gibi, diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir. Devlet tahvili ve hazine bonosu faiz gelirlerine önce "indirim oranı" uygulanacak, sonra, kalan tutardan 191.089,20 YTL'lik istisna düşülecektir. Bulunan tutar 18.000 YTL'yi aşıyorsa beyan edilecek, aşmıyorsa beyan edilmeyecektir. Dolayısıyla, 2006 yılında elde edilen ve gayrisafi tutarı (26/07/2001-31/12/2005 tarihleri arasında TL cinsinden ihraç edilenler için) 390.820,93 YTL'yi geçmeyen Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirleri beyan edilmeyecektir. Başka bir deyişle; 2006 yılında bu kapsamda elde edilen gelir 390.820,93 YTL yi aşmıyorsa, bu tutardan (390.820,93 * % 46,5=) 181.731,73 YTL. indirilecek ve kalan (390.820,93 - 181.731,73 =) 209.089,20 YTL 'den 191.089,20 YTL'lik istisna düşüldüğünde, başkaca beyana tabi gelir yoksa, kalan tutar (209.089,20 - 191.089,20 = 18.000 ) beyan sınırı olan 18.000 YTL'yi aşmadığı için beyanname verilmeyecektir.

istisna; faiz gelirleri açısından indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artışı kazançları açısından ise maliyet bedeli artırımı yapıldıktan sonra bulunan tutara uygulanacaktır.

istisna; faiz gelirleri ile elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artışı kazançları toplamına uygulanacaktır. Hem faiz hem de elden çıkarma dolayısıyla elde edilen kazancın bulunması ve gelir toplamının istisna sınırını aşması halinde, istisnanın hangi kazanca uygulanacağı serbestçe belirlenebilecektir

ÖRNEKLER :

örnek 1:

Bay (G), 2006 yılında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 100.000 YTL brüt mevdut faizi geliri elde etmiştir.

Mevduat faizi geliri, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 inci maddesi uyarınca, banka tarafından beyan dışı olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Başka gelirler nedeniyle beyanname verilecek olsa bile, bu gelir, söz konusu beyannameye dahil edilmeyecektir.

örnek 2: (26/07/2001 Tarihinden Sonra ihraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyanı)

Bayan (C), 2006 yılında ihraç tarihi 30/09/2005 olan Devlet tahvilinden 400 bin YTL faiz geliri elde etmiştir.

Bayan (C)'nin elde ettiği faiz geliri, Devlet tahvili Türk Lirası cinsinden olduğu ve ihraç tarihi 26/07/2001 tarihinden sonraki bir tarihi taşıdığından hem indirim oranı hem de istisna uygulanacak olup, kalan tutar 18 bin YTL'lik beyan sınırını aştığı için Devlet tahvili faiz geliri beyan edilecektir.

Hesaplama aşağıdaki gibi olacaktır.

- Devlet tahvili faizi : 400.000 YTL

- indirim oranına isabet eden tutar : 186.000 YTL

(400.000 YTL x %46,5=)

- Kalan Tutar : 214.000 YTL

(400.000 YTL-186.000 YTL)

- istisna : 191.089,20 YTL

- Kalan tutar : 22.910,80 YTL

- (214.000 YTL-191.089,20 YTL)

- Beyan Edilecek gelir : 22.910,80 YTL

örnek 3: (26/07/2001 Tarihinden önce TL Cinsinden ihraç Edilen Devlet Tahvili

Faiz Gelirlerinin Beyanı)

Bayan (D) 26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 2006 yılında 60 bin YTL tutarında faiz geliri elde etmiştir.

Bayan (D)'nin 26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvili faiz gelirine indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutarı [60.000 YTL - (60.000 YTL x %46,5) ]= 32.100 YTL olmaktadır. Söz konusu tahvilin ihraç tarihi 26/7/2001 tarihinden önce olduğundan 191.089,20 YTL'lik istisna uygulanmayarak beyan edilecektir.

Buna göre Bayan (D)'nin 2006 yılı beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

- Devlet tahvili faizi : 60.000 YTL

- indirim oranına isabet eden tutar : 27.900 YTL

(60.000 YTL x %46,5=)

- Kalan Tutar : 32.100 YTL

(60.000 YTL - 27.900 YTL=)

- Beyan edilecek gelir : 32.100 YTL

- Beyan edilecek gelir üzerinden 2006 yılına ilişkin vergi tarifesine göre gelir vergisi hesaplanacaktır.

Örnek 4: (Kar Paylarının Beyanı)

Bay (E), tam mükellef bir kurum olan (Z) Anonim şirketinden 2006 yılında brüt 200 bin YTL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Bu mükellefin başkaca geliri bulunmamaktadır.

Elde edilen kar payı kurum bünyesinde 23/07/2006 tarihinden sonra % 1 5 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmuş olup, bu tutar 30 bin YTL dir.

Bay (E)'nin elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 100 bin YTL dir. Bu tutar beyan sınırı olan 18 bin YTL'yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Bu durumda, ödenecek vergi aşağıdaki gibi olacaktır:

Kar payı : 200.000 YTL

istisna tutarı : 100.000 YTL

(100.000 YTLx 1/2=)

KALAN TUTAR : 100.000 YTL

Hesaplanan vergi : 30.190 YTL

Mahsup edilecek vergi : 30.000 YTL

ödenecek vergi : 190 YTL

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 08.03.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.