Dr. Bumin DOĞRUSÖZ - Kira gelirlerinde istisna

Gerçek kişilerin şahsi servetleri kapsamında yer alan kira gelirleri, bilindiği gibi, gelir vergisine tabidir. Kira gelirlerinin beyanında, önem taşıyan konulardan biri, kiraya verilenin konut olup olmadığıdır. Konut olarak kiraya verilen gayrimenkullerden elde edilen kira gelirleri tamamiyle beyana tabi iken, işyeri olarak kiraya verilip üzerinden stopaj yapılmış kira gelirlerinin beyan edilmesi, brüt tutarları toplamının 18.000 Yeni Lirayı aşması koşuluna bağlıdır.

Mükelleflerin hem konut hem de işyeri kira geliri olması halinde, bunların toplamının söz konusu sınırı aşmaması durumunda, üzerinden stopaj yapılmış kira gelirlerini beyannameye dahil etmeme hakları vardır. Ancak bu toplama yapılırken işyeri kira gelirinin brüt tutarının, konut kira gelirinin ise istisna sonrası tutarının dikkate alınması gerekmektedir.

Bu yazımızı konut kira gelirlerine tanınan bu istisnaya ayırdık. Gelir Vergisi Kanunu'nun 21. maddesine göre, konut olarak kiraya verilen gayrimenkullerden 2006 yılında elde edilen kira gelirlerinin 2.200 YTL kısmı vergiden istisnadır (Bu istisna 2007 yılında elde edilecek kira gelirlerine 2.300 YTL olarak uygulanacaktır). Ancak Kanun bu istisnadan yararlanmayı bazı şartlara bağlamıştır.

Bu istisnadan yararlanabilmek için gerekli ilk ve temel şart, kiraya verilenin kiracı tarafından konut olarak kullanılmasıdır. Kiraya verilenin kullanım amacı kat mülkiyeti esasları ve binanın yönetim planına göre konut olarak gözüküyor olsa dahi, kiracının kiralananı ticari maksatla kullanması (örneğin işyeri veya şirket merkezi yahut şirket personeli için lojman gibi) halinde istisnandan yararlanmak mümkün değildir. Öte yandan kişinin, konut olarak kiraya verdiği yerlerin yanı sıra işyeri olarak kiraya verdiği yerlerin de bulunması halinde, konut olarak kiraya verilen yerler için, aşağıda yer alan diğer şartları da taşımak kaydiyle istisnadan yararlanmak yine mümkündür.

İstisnadan yararlanmanın ikinci koşulu, kira gelirini elde edenin gerçek usulde ticari kazancı, zirai kazancı veya serbest meslek kazancı olmamasıdır. Gayrimenkulünü konut olarak kiraya veren bir kişinin, aynı zamanda gerçek usulde vergilendirilen bir ticari veya zirai kazancı yahut serbest meslek faaliyeti varsa, istisnadan yararlanması söz konusu olamaz.

Öte yandan kira gelirleri, bu tür bir geliri olan bir kişi tarafından beyan edilenler de, istisnadan yararlanamazlar. Bu olumsuz şart, kira gelirleri, velileri veya vasileri tarafından beyan edilenler için önem taşımaktadır. Örneğin, kira gelirleri ticari kazancı olan babası tarafından beyan edilen küçük, bu istisnadan bu koşul sebebiyle yararlanamayacaktır. 

İstisnadan yararlanmanın üçüncü şartı ise, kira gelirinin tam olarak beyan edilmiş olmasıdır. İstisna haddi üzerinde kira geliri elde edipte, bunu eksik beyan edenler, bu istisnadan yararlanamazlar. Örneğin 10.000 lira kira geliri elde edip de, bunu hiç beyan etmeyen bir kişinin bu kira gelirini gizlediğinin saptanması halinde, bu geliri üzerinden istisna düşülmeksizin cezalı tarhiyat yapılacaktır. Oysa bu kişi elde ettiği kira gelirini tam olarak zamanında beyan etse idi, 2.200 lirayı aşan kısım, yani sadece 7.800 lira üzerinden giderleri düşülerek vergilendirme yapılacaktı. Bir başka örnekte ise, 12.000 lira konut kira geliri elde eden bir kişiyi ele alalım. Bu kişi, kira gelirinin 2.000 lirasını gizleyerek, 10.000 lirasını istisnayı da düşerek beyan etmiş olsun. Bu kişinin 2.000 lira gelirini gizlediği saptanırsa, cezalı tarhiyat, gizlenen 2.000 lira üzerinden değil, 2.200 liralık istisnadan yararlanma hakkı kaybedileceği için 4.200 lira üzerinden yapılacaktır.

Ancak “tam olarak beyan” koşulu Kanun'da, süresinde beyan şartı ile desteklenmemiştir. Bu sebeple beyannamesini süresinde veremeyenler, haklarında her hangi bir inceleme başlamadan veya bir ihbar yapılmadan önce kendiliklerinden pişmanlıkla beyanda bulunmaları halinde de istisnadan yararlanabilirler. Nitekim Maliye Bakanlığı’da yayınladığı 10.2.1999 tarih ve 1992/2 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İç Genelgesi ile aynı yönde görüş açıklamıştır.

İstisna, konuta değil, şahsa tanınmıştır. Bu nedenle kişinin, birden fazla konut kira geliri olsa da, sadece bir defa istisnadan yararlanabilecek ve her bir konut için ayrı ayrı istisna hesaplamayacaktır. Kişinin muhtelif gayrimenkullerinden elde ettiği kira gelirleri toplamından, istisna tutarı bir kez düşülecektir. İstisnanın, konuta değil de, şahsa tanınmış olmasının bir başka sonucu ise, kiraya verenin konuttaki hisse oranının önem taşımamasıdır. Örneğin bir dairenin üç kardeşe miras olarak kalması durumunda, bu kardeşler daireye 1/3 oranında iştirak halinde malik olurlar. Bu dairenin kiraya verilmesi halinde kira gelirini kendi aralarında üçe taksim etseler dahi, her biri istisnadan ayrı ayrı ve tam olarak yararlanacaktır.

(Kaynak: Referans Gazetesi | 06.03.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.