Taşeron İstihdamı Sil Baştan, Yeni Yasa Yolda

 Taşeron, yani alt işverenlere ilişkin yasal çerçeve, ilk olarak 1936 tarihli 3008 sayılı İş Yasası ile çizildi. Daha sonra, 1988 yılında çıkarılan 318 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile de, kamu kesiminde bazı hizmetlerin satın alınması yoluyla üçüncü kişilere gördürülmesi sağlandı.

En son olarak 2003 tarihli, 4857 sayılı İş Yasası ile alt işverenlik ilişkisi düzenlendi. Ayrıca, zaman içerisinde Yargıtay kararları doğrultusunda bir içtihat oluştu. Sonuç olarak, İş Yasası ve Yargıtay kararları bir arada ele alınarak, bu konuda en çok sorunun ortaya çıktığı "birlikte sorumluluk" ilkesi yasal zemine oturmuş oldu. Yani işçilik hakları bakımından alt işverenle beraber asıl işverenin de sorumluluğu sağlanmış oldu.

Taşeron uygulaması dünyanın her yerinde var
Taşeron sistemi özellikle gelişmiş ülkelerde sıkça kullanılan bir istihdam şekli. Ne var ki, Avrupa İş Dünyası Konfederasyonu (BUSINESSEUROPE) bizim yıllar önce kabul ettiğimiz "birlikte sorumluluk" ilkesine yanaşmıyor. Sorumluluğun paylaşılması halinde Avrupa'nın zaten var olan krizden çıkışının mümkün olmayacağı, dünyanın diğer bölgeleriyle rekabet noktasında bundan zarar göreceklerini düşünüyor. Nitekim işçi sendikalarının ısrarlı tutumuna rağmen Avrupa Parlamentosu'nda bu konuda bir karar çıkarılamadı.
Küreselleşmeyle beraber, uzmanlığın öneminin artmış olması, yeni teknolojilere hızla uyum sağlanması ihtiyacı, esnek istihdam modellerinin ortaya çıkması gibi hususlar, taşeronlaşmayı arttırdı.

Türkiye'de taşeron istihdamında sorunlar var
Taşeron kullanımı ülkemizde üretimin devamlılığı noktasında olumlu tesirleri olan, işlerin daha kısa sürede ve uzmanlık çerçevesinde yapılmasını sağlayan bir uygulama. Ancak taşeron uygulamasının haksız kazanımlar elde etme amaçlı kullanılması elbette kabul edilemez bir durum. Aynı zamanda bu haksız kullanımın rekabete olumsuz yansımaları olduğu gerçeği de göz ardı edilmemeli.
Özellikle taşeron yanında çalışan işçilerin başta kıdem tazminatı olmak üzere, yıllık ücretli izin, sendikal haklar, ücretlerin tam ve zamanında ödenmesi ile ilgili sorunlar yaşadıkları bir gerçek. Taşeron yanında çalışıp da kıdem tazminatına kavuşanların sayısı neredeyse yok denecek kadar az.

Kamuda taşeron uygulaması pahalıya mal olmaya başladı
Bugün özellikle kamu kesiminde taşeron kullanımı çok ciddi boyutlara ulaştı. Kamuda yaklaşık 1 milyon taşeron istihdamı var. Özellikle kamuda taşeron işçiye ödenmeyen haklar ve kıdem tazminatı üzerinden, kamuda muvazaalı durum nedeniyle, alt işverenlik uygulaması kamu maliyesini zor durumda bırakmaya başladı. Nitekim bu tespiti bizzat Çalışma Bakanı Faruk Çelik yaptı.
Ancak bu noktada önemli bir konu da "muvazaa" konusu, asıl işin dışındaki işleri yapan taşeron şirketlerin işçilerine asıl iş kapsamındaki işler de yaptırılıyor. Bu durumda alt işveren üst işveren ilişkisi hileli (muvazaalı) bir şekilde kurulmuş oluyor.
Böyle bir durumun ortaya çıkması halinde, ki bu durum genellikle bakanlık müfettişlerinin denetimlerinde ortaya çıkıyor, işveren, yasa dışı çalıştırdığı işçi başına ceza ödemek ya da işçiyi asıl işçi kapsamına alarak bireysel sözleşme imzalamak zorunda. Türkiye'de işverenler, taşeron sisteminin devam etmesi için, muvazaadan doğan cezaları ödemeyi göze alıyor.

Taşeron uygulaması Türkiye için bir ihtiyaç
Uygulamada bu ve benzeri sorunlar bulunmasına rağmen, taşeron uygulaması Türkiye için bir ihtiyaç. Bir kişiyi istihdam etmenin mali yükü işverenler açısından son derece ağır. Bu konuda yani yüklerin fazlalığı bakımından OECD ülkeleri içerisinde ilk üçte yer alıyoruz. Diğer yandan, çalışma yaşamında esnek çalışma yöntemleri de bir zorunluluk halini alıyor. Rekabetin korunması bakımından, bu konu işverenler için hayati bir öneme sahip.

Taşeron Yasası'nın hazırlıkları bitmek üzere
Taşeron uygulamasının bir ihtiyaç olduğu konusunda Çalışma Bakanlığı da bizimle aynı fikirde. Bu nedenle, bu konudaki yasa hazırlıklarında sona doğru gelindi. Aslında yaz aylarına girmeden bu konuda bir gelişme olması bekleniyordu. Ancak Sendikalar ve Toplu Sözleşme Yasası'nın çıkarılması öncelik aldı ve diğer yasa çalışmaları Meclis'ten geçen bu yasaya endekslendi. Böyle olunca taşeron istihdamına ilişkin yasal çalışmalar da bugüne kaldı.

Bakanlık sosyal tarafları bir araya getirdi
En son olarak, Çalışma Bakanlığı işçi ve işveren temsilcilerini geçen hafta bir araya getirdi. İşçi tarafı aslında taşeron uygulamasının olduğu gibi ortadan kaldırılmasını savunmakta. Ancak bakanlık taşeron sisteminin devam etmesi konusunda kararlı. Hatta, hazırlanan yasa tasarısı görüş almak amacıyla yakında taraflara gönderilecek.

Yeni yasaya ilişkin bir takım ipuçları var
Hazırlanan tasarıda, taşeron ilişkisindeki temel sorun alanları ve çözüm önerileri 5 başlık altında toplanıyor:

1) Asıl işin verilmesi: Asıl işin verilmesinde taşeron ilişkisinin kurulması için gereken şartlar daha anlaşılır hale getirilecek deniyor.
2) İşçinin korunması: Bu başlık altında, "birlikte sorumluluk" ilkesinin güçlendirileceği ifade ediliyor. Ayrıca, asıl işverenin işçilerinin, taşeron tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz deniyor.
3) Yıllık ücretli izin: Taşeron yanında çalışan işçilerin yıllık ücretli izne hak kazanması bakımından aynı işyerinde bir yıllık süreyi tamamlaması yeterli görülüyor. Aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde işvereni değişse bile bu hak korunuyor.
4) Tam ve zamanında ücret: İşçinin ücret alacağının önceliği daha da garanti altına alınıyor.
5)  Kollektif haklar: Taşeron işçileri de sendikal örgütlenme hakkına sahip. Ancak, 6356 sayılı yeni Sendikalar ve Toplu Sözleşme Yasası ile sendika üyeliğine ilişkin getirilen kolaylıklar, örgütlenmeyi daha da kolaylaştıracak.

İşte bu başlıklar altında yeni yasa yolda. Bu konuda bakanlık kararlı, çalışmaların yılsonuna kadar bitmesi hedefleniyor. Yeni yılda yeni taşeron yasasının yürürlüğe gireceği planlanıyor. Yasanın maddeleri netleştikçe, daha fazla yorum yapacağız.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 08.11.2012)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.